Ἡ Ἀλήθεια…

Ἡ ἀλήθεια, ὅταν εἶναι ἡ ἀλήθεια τοῦ μικροῦ,
σχεδὸν εἶναι ὅλη ἡ ἀλήθεια, κι ὅταν εἶναι ἡ ἀλήθεια
τοῦ μεγάλου, σχεδὸν εἶναι ὅλη ἀμφιβολία.

ΑΝΤΩΝΗΣ ΖΕΡΒΑΣ

Τὴν Τετάρτη 3 Νοεμβρίου στὶς 8:30μ.μ. στὴν αἴθουσα τῆς Ἑλληνικῆς Ἑταιρείας [Τριπόδων 28, Πλάκα] ὁ Κώστας Κουτσουρέλης καὶ ἡ ἀφεντιά μου θὰ μιλήσουμε γιὰ τὸ ποιητικὸ ἔργο τοῦ Ἀντώνη Ζέρβα.

Ὅσοι παρακολουθοῦν τὴν Ἴνδικτο ἀπὸ τὰ πρῶτα της βήματα, γνωρίζουν πὼς ὁ Ἀντώνης Ζέρβας εἶναι ἀπὸ τότε σταθερὸς συνεργάτης.

Δὲν εἶναι λίγα τὰ βιβλία ποὺ φιλοξενοῦνται στὸν κατάλογο τῆς ᾽Ινδίκτου καὶ φέρουν τὴν ὑπογραφή του. Ἀκόμα περισσότερα ὅμως εἶναι αὐτὰ ποὺ διακριτικὰ καὶ γενναιόδωρα ὑπέδειξε. Οἱ Βίοι Ἐλάσσονες τοῦ Pierre Michon, ἡ Ἕρση τοῦ Γ. Δροσίνη, ὁ Ἐρωτισμὸς τοῦ Ζ. Μπατάιγ εἶναι λίγα ἀπὸ αὐτά.

Ἐργάτης τῶν γραμμάτων ἀπὸ τοὺς λίγους, ἀπομονωμένος στὶς Βρυξέλλες ὅπου ζεῖ καῖ ἐργάζεται, παραμένει στὸ κέντρο τῆς ἑλληνικῆς πνευματικῆς ζωῆς, ὅντας συγχρόνως τὸ περιθώριο αὐτῆς.

Θυμᾶμαι ἀκόμα τὴν πρώτη στιγμὴ ποὺ γνώρισα τὴν ποίησή του. Ἦταν τὸ 1983, στὸ σπίτι τοῦ Παναγιώτη Νέλλα, ὅπου ἕνας παλιὸς καὶ χαμένος φίλος ὁ Νίκος Φατοῦρος μοῦ χάρισε τὴν Ἀνάσταση τῆς Κυρα Τσίνης. Εὐρισκόμενος σὲ ἀγρανάπαυση, ἀρνιόμουν νὰ ἀσχοληθῶ μὲ νέους ποιητές. Ἡ λεγόμενη γενιὰ τοῦ 70 εἶχε φροντίσει σχετικά.
Ὁ ἐνθουσιασμὸς τοῦ φίλου μου Ν.Φ. καθὼς καὶ ἡ σπάνιας τότε τυπογραφικῆς ὁμορφιᾶς, ἔκδοση τοῦ Καστανιώτη, μὲ ἔκαμψαν κι ἄρχισα νὰ διαβάζω.
Φτάνοντας στὴν 26η σελίδα τὸ ποιητικὸ σφρίγος καὶ ἡ γλωσσικὴ δύναμη ξεχείλιζαν. Ἦμουν πλέον σίγουρος πὼς εἶχα νὰ κάνω μὲ Ποίηση:

Στὴν ἀγορὰ τοῦ Πειραιῶς

στὸ καφενεῖο τοῦ Λεμπέση

μπαίνοντας ἕνα πρωὶ

σκουντάει καὶ ρίχνει ―

ἄθελα λένε ― τὸ μαρκούτσι

τοῦ ναργιλὲ τοῦ Μπούτου τοῦ Γιαννάκη

ξάδελφος πρῶτος τοῦ πατέρα μου

«Σκύψε ὠρὲ Μῆτρο νὰ τὸ πιάσεις»

«Εἶμ’ ἀπ’ αὐτοὺς ἐγὼ

ποὺ σκύβουν μωρὲ Γιάννη!»

«Θὰ σκύψεις Μῆτρο»

καὶ τοῦ ἀνάβει τρεῖς

μ’ ἐκεῖνο τὸ πεντάσφαιρο καὶ τὸ μονόγραμμα
πάνω στὰ φιλντισένια κόκκαλά του
στὴν ἀγορὰ τοῦ Πειραιῶς

στὸ καφενεῖο μέσα τοῦ Λεμπέση.

Ὁ χρόνος ποὺ κύλησε μὲ βρίσκει πλέον ἐκδότη καὶ φίλο τοῦ τριαντάχρονου τότε ποιητῆ, ἐκεῖνον δὲ ὡριμότερο κι ἀποσυρμένο ἀπὸ τὶς μάχες τῆς νεότητας.

Ἀντιγράφω ἀπὸ τὴν συλλογὴ Ὡδὲς καὶ Σχόλια ποὺ πρωτοδημοσιεύθηκε στὶς Συλλογές:

Σὰν ἦταν νέος, τὸν ἐπαινοῦσαν πολλοὶ σπουδαίοι ἄνδρες τῆς ἐποχῆς του.

Σὰν ὡρίμασε, τὸν ἐπαινοῦσαν οἱ μέτριοι καὶ οἱ συγκαταβατικοί.

Μετὰ τὴν κηδεία του ὅλοι κάθησαν νὰ φάνε

καὶ ὁρισμένοι, παραδόξως, ἔκαναν τὸν σταυρό τους.

Θυμήθηκαν καὶ ἔλεγαν:

Ὅταν εἶχε ἀρχίσει πιὰ νὰ κατανοεῖ τὴ θεία λειτουργία, λέξη πρὸς λέξη,

ἔνιωσε πὼς εἶχε χάσει πιὰ τὴν πίστη του.

Ἀπὸ τὸ ἄσβεστο μένος του πρὸς τοὺς Ἐβραίους,

ἤθελε νά ‘ναι Ἐβραίος.

Παραπονιόταν πὼς σὰν ἀρθρογραφοῦσε, κανεὶς δὲν ἔλεγε τίποτα.

Σὰν ἔπαψε νὰ ἀρθρογραφεῖ, ὅλοι τὸν ρωτούσαν πότε θὰ μπεῖ τὸ νέο του ἄρθρο.

Νέος καὶ ἐπηρμένος, δήλωνε πὼς δὲν διάβασε βιβλία ποὺ εἶχαν γραφεῖ μετὰ τὸ 1970.

Στὰ πενήντα του, διάβαζε μόνο ὅ,τι εἶχε γραφεῖ μεταξὺ ’60 καὶ ’70

γιὰ νὰ καταλάβει πὼς ἦταν νέος.

Πίστευε ὅτι ἡ ὕπαρξη ἦταν στὴ διάκρισή του,

κι ἔμεινε ἀδιάκριτος μέχρι τέλους.    […]

Τὸ ποιητικό του σῶμα ἀριθμεῖ ὀκτὼ ἀκόμα πτυχές, οἱ τελευταῖες ἕξι στὴν Ἴνδικτο.

Τὸν Δεκέμβριο τοῦ 2008  τὸ σύνολο τοῦ ποιητικοῦ του ἔργου συγκεντρώθηκε σὲ ἕναν τόμο ὑπὸ τὸν τίτλο Συλλογές [1983-2006]. Στὶς ἑπόμενες μέρες δὲ θὰ κυκλοφορήσει καὶ ἡ νέα του συλλογὴ μὲ τίτλο Μερικὰ-Μερικά.

Μὲ ἀφορμὴ αὐτὴ τὴν νέα Συλλογὴ Τὸ Κοινὸν τῶν Ὡραίων Τεχνῶν καὶ ὁ  Ἄγγελος Καλογερόπουλος σκέφτηκαν καὶ ὀργανώνουν τὴν βραδιά, τὴν ἀφιερωμένη στὸν Ἀ. Ζέρβα.

Κλείνω μὲ μιὰ μικρὴ ἀκροτελεύτια παρέκβαση. Μὲ τὸ ἐξώφυλλο τῶν Συλλογῶν ὁ νοῦς μου πηγαίνει ξανὰ στὸν Πέρη. Ἐκεῖνος εἶχε θελήσει νὰ μποῦν τὰ ἀρχαϊκά του ἄλογα ὡς προμετωπίδα στὴν 1η ἔκδοση τῶν Ἄκτων.

Ἐκκρεμεῖ καιρὸ τώρα μία ἔκδοση καὶ μία ἔκθεση γιὰ κεῖνον.
Εἶναι ἕνα χρέος ποὺ μὲ βαραίνει καὶ μὲ στοιχειώνει.

ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ

Εδώ και λίγες βδομάδες κυκλοφόρησαν από την Ίνδικτο τα Μικρά Βασίλεια της Ανθής Λεούση.

Επιλέγω ένα ποίημα αντίδωρο στους φίλους που επιμένουν να διαβάζουν και να αγαπούν την ποίηση.

ΝΥΧΤΕΡΙΝΗ ΜΗΝΙΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ

Στην κατοχή μου έχω:

1. Κεντίδια ψιλοβελονιά μη βρέξει και μη στάξει
σε γυαλιστερή μαύρη κασέλα

2. Στον αχυρώνα δρεπάνια κοφτερά.

3. Για τα παραπανίσια στόματα
φέτες πορτοκαλιών και γλυκολέμονων στο ντουλάπι.

4. Πάντα νωπό ανθότυρο μόλις βγαλμένο
από μια στάνη στον Αττάβυρο.

5. Έναν μαγνήτη ολοστρόγγυλο σαν πρόσωπο ακριβό
στη βράχινη κορφή του Σάου
πάνω από τα σγουρά στεφάνια του τσαγιού.

6. Αγριοαχιβάδες από της Υπατίας το διάβα.

7. Ένα και μόνο γυμνό μάγουλο
μες στο μελάνι φυλαγμένο στην ψευτοσοφίτα.

8. Πολλή άνοστη ομίχλη – πολύ νόστιμο καπνό.

9. Μία παντού κρυμμένη σχεδόν αδιάκοπη ευχή – Καλό ξημέρωμα
μες σε κρινώδη ακίνητα πυκνά λευκά
σαν και του Νικηφόρου Λύτρα και του Παπαλουκά.
Έχω επίσης:

Έναν γραφικό χαρακτήρα φεγγαρίσιο – κρυπτοηλιακό.

Πολλές φορές ένα ίσον κανένα.

Γι’ αυτό αλλά και γιατί ο Χρήστος πρέπει να απαντήσει κρίνοντας, ιδού και ένα δεύτερο δείγμα από τα Μικρά Βασίλεια.

ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΑΤΡΙΔΑ

Να που δεν νιώθω αυτό που λεν: να νιώθεις ξένος –

τα ζούδια και τα έντομα που αιωρούνται ασάλευτα

στη μαγεμένη πιο θερμή νύχτα του χρόνου,

το κάθε ζώο και το πουλί – η Αλεπού

η φιλενάδα των τριών Σκοπιωρών στα τρία ψηλώματα της Σαλαμίνας,

ακόμα και η κοριτσίστικη κοαστική φωνή της βραδινής νανομουγκάνας –

όλα καλά φτιαγμένα – και στην ώρα τους

και πάλι με την ώρα τους χαλασμένα –

όλα καλά ειπωμένα – και στην ώρα τους

και πάλι με την ώρα τους βουβά –

το κάθε σπίτι η αποθήκη και το όχημα, των δίκαιων οι επίμονοι υπολογισμοί,

το γέλιο μιας ναϊάδας ανοστούτσικης που βράδιασε αφηρημένη –

ανθρώπινο τίποτα δεν μου είναι ανοίκειο –

κι από τα δύσβατα όπου φυτρώνει – τίποτα

– θα έπαιρνα όρκο απόψε – που να μην είναι αγαπητό:

Σαν μονοκόμματο βαρύ γλυπτό – σαν ίσκιος που πατά κάποιον ηλιόλουστο ύπνο –

το κάθε τι το κάθε τι θέλει την τέχνη του και την πανούργα υπομονή –

υπομονή θνητή, που με αποτυχία τρέφει το τρομερό της θέλημα.

Η Ανθή Λεούση είναι φιλόλογος˙ δίδαξε σε φροντιστήρια, γυμνάσια και λύκεια στο Κιλκίς, στη Νίσυρο, στη Θεσσαλονίκη, στην Τήνο, στην Αίγινα, στη Χαλκίδα -και συνεχίζει να διδάσκει.

Το 1992 δημοσίευσε την ποιητική συλλογή Το φως της ημέρας (Συνέχεια). Μετέφρασε την Αντιγόνη του Σοφοκλή (Θεσσαλονίκη 1982), Στο δικαστήριο του πατέρα μου και τις Ιστορίες για παιδιά του Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ (Εστία), τις Μυθολογίες του χειμώνα του Πιέρ Μισόν, το Μπαλκόνι στο δάσος του Ζυλιέν Γκρακ και τα Ημερολόγια και γράμματα της Καίτε Κόλλβιτς (Ίνδικτος). Ποιήματά της δημοσιεύτηκαν στα περιοδικά Εντευκτήριο, Νέα Εστία, Νεφούρια –μικρές μελέτες της στα περιοδικά Αντί και Παπαδιαμαντικά Τετράδια. Μετέφρασε επίσης Έξι λαϊκά τραγούδια από τα βρεττανικά νησιά (περοδικό Πλανόδιον), ποιήματα των Τόμας Χάρντυ, Τζέραρντ Μάνλεϋ Χόπκινς (Το ναυάγιο του Ντόυτσλαντ) και το Τρεμολίνο του Τζόζεφ Κόνραντ (περιοδικό Εκηβόλος), καθώς και ποιήματα του Ανδρέα Κρύφϊου και του Ρόμπερτ Μπράουνινγκ (περιοδικό Νέα Εστία).

Τον Μάιο του 2008 εκδόθηκε η ποιητική της συλλογή Μικρά βασίλεια (Ίνδικτος).