Η ρωσική λογοτεχνία είναι μια από τις μεγαλύτερες εθνικές σχολές λογοτεχνίας συγκρινόμενη σε υπαρξιακό βάθος με την αρχαία ελληνική κλασική και σε φυλετικό βάθος με την ιρλανδική σχολή. Γεννημένη από την ορθόδοξη χριστιανική λειτουργία, από τη Φιλοκαλία, από το σκληρό μοναστήρι και τον βυζαντινό κοσμοπολιτισμό, αλλά και τη διασταύρωση του φυλετικού με την καλύτερη εκδοχή ευρωπαϊκής ελευθεροφροσύνης –το θεολογικό κίνημα του σοφιανισμού, πιθανόν το σπουδαιότερο θεολογικό κίνημα του περασμένου αιώνα, και αυτό την άρδευσε– έδωσε και δίνει έργα επικών διαστάσεων που έχουν με ελληνικό μπόλι ημερώσει το αρχαίο σλαβονικό δέντρο· επομένως μας επιστρέφει σπόρους που πιάνουν στα δικά μας πνευματικά χώματα. Όλες οι πνευματικές διασταυρώσεις δεν είναι γόνιμες. Και πρέπει τα φυτά να ταιριάζουν στα ανάλογα κλίματα. Η απόκριση στο «τι μεταφυτεύεται», εκτός από την αναζήτηση «του καινούργιου», είναι ένα από τα σοβαρότερα εκδοτικά ζητούμενα.
Η «Ίνδικτος» από τη γέννησή της φιλοδοξούσε να εκδώσει νέες μεταφράσεις του έργου του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Κάθε γενιά οφείλει να μετριέται με τα μεγάλα, εξερευνώντας έτσι τον ορίζοντα της επικράτειάς της. Οι δεκαετίες που είχαν περάσει από τις μεταφράσεις του Άρη Αλεξάνδρου –ορόσημο για το έργο του Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς στην ελληνική– είχαν απαλλάξει τη γλώσσα μας από ιδεολογήματα και αγκυλώσεις ανοίγοντάς την πάλι στις μεγάλες θάλασσες· αυτή τη φορά με λειψή σκευή.
Η αρχή έγινε, λες και κάποιος γνώριζε τι θα επακολουθούσε σε τούτον τον τόπο, με τους «Δαιμονισμένους» το 2007. Ακολούθησαν ο «Ηλίθιος», το «Υπόγειο», οι «Αδελφοί Καραμάζοφ», το «Έγκλημα και Τιμωρία». Κάθε κείμενο και ένας κάβος που, καθώς τον καβατζάραμε, πρόβαλλε εμπρός μας άλλος, ακόμα μακρύτερος. Σε αυτήν την πορεία –κάπου ανάμεσα στο «Υπόγειο» και τους «Καραμάζοφ»– λοξοδρομήσαμε σε άγνωστα και βαθιά νερά. Το κουράγιο και κυρίως ο μόχθος της Ελένης Μπακοπούλου μάς οδήγησαν με ασφάλεια στις «Ιστορίες από την Κολιμά» του Βαρλάμ Σαλάμοφ, που κυκλοφόρησαν το 2011 μαζί με τους «Αδελφούς Καραμάζοφ».
Η έκδοση του Β. Σαλάμοφ, ενός έργου 1.968 σελίδων, έθετε επιτακτικότερα το ζήτημα της μορφής αυτών των πολυσέλιδων έργων. Έτσι –χωρίς να χρειάζεται να ανακαλύψει κανείς την πυρίτιδα– οδηγηθήκαμε σε αυτό που η τυπογραφία μάς έχει παραδώσει ως μόνη λύση. Το αποτέλεσμα χαρακτηρίστηκε «καινοτόμο» και καλαίσθητο.
Το ταξίδι συνεχίζεται. Ακολουθούν ο «Έφηβος» του Φ. Ντοστογιέφσκι και η «Πετρούπολη» του Andrei Bely. Ο ενθουσιασμός από το πρώτο καπετανιλίκι έχει τώρα καταλαγιάσει. Τα χρόνια περνούν και μετράμε πια ανάποδα.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε το Σάββατο 24η Αυγούστου 2013 στην εφημ. Καθημερινή.
Κὺρ Μανουήλ 